Tinjauan Konsep Istihalah Menurut Imam al-Syafi‘i dan Imam Abu Hanifah, dan Implementasinya Pada Percampuran Halal-Haram Produk Makanan)

Anjahana Wafiroh

Abstract


Maraknya produk makanan yang bervariasisangat meresahkan kalangan dunia Islam. Sebab realitasnya, makanan tersebut ada yang berbahan baku halal, haram bahkan ‘abu-abu’ sehingga diragukan kehalalannya. Oleh karena itu penelitian ini dilakukan untuk mendeskripsikan konsep istihalah  sebagai sebuah konsep purifikasi dan penyuci bahan pangan, dengan fokus masalah utama: (1) konsep istihalah menurut ImamAbu Hanifah dan Imam al-Syafi‘i, (2) implementasi istihalah ImamAbu Hanifah dan Imam al-Syafi‘i terhadap percampuran halal-haram bahan pangan. Penelitian ini dilakukan berbasis kepustakaan (library research) dengan pendekatan kualitatif dan konseptual. Hasil dari penelitian ini dapat dinyatakan bahwa pada dasarnya keduanya mengakui adanya istihalah sebagai instrumen purifikasi. Adapun implementasinya terhadap percampuran halal dan haram dengan campur tangan manusia, keduanya membatasi hanya dengan bahan haram yang telah beristihalah secara mandiri yang dihukumi halal, dengan syarat bukan termasuk benda yang haram lizatih.


Keywords


Istihalah , mixing of halal-haram

Full Text:

PDF

References


Abdullah, Yahya Musa Hamd. 2004.al-Qawa‘id al-Fiqhiyyah Fi Ijtima‘ al-halal wa al-Haram wa Tatbiquha al-Mu‘asirah, Yordania, tp.

Abdurrahman, Muhammad. T.t.Tuhfat al-Ahwazi bi Syarh al-Tirimizi.

Abid, Ibnu. 2000. Hasyiyah radd al-mukhtar ‘ala ad-durar al-mukhtar syarh tanwir al-Absar, Beirut: Dar al-Fikr.

Al-Daqr, ‘Abdul Gani. 1996.A‘lam al-Muslimin 2; Al- Imam as-Syafi‘i Faqih as-Sunnah al-Akbar, Damaskus: Dar al-Qalam.

Al-Dardir, Abu al-Barakat al-‘adwi. T.t.asy-Syarh al-KabirJuz 3, Beirut: Dar al-Fikr.

Al-Dimyati, Abu Bakar. T.t.Hasyiyah I‘anat at-Talibin, Juz I.

Al-‘Asqalani, Ahmad ibn‘Ali. 1379. Fathu al-Bari Syarh Sahih al-Bukhari, Beirut: Dar al-Ma’rifat.

Al-‘Ayid, Ahmad et al. t.t. Mu‘jam al-‘Arabi al-Asasi, al-Munazzamah al-‘Arabiyah Li al-Tarbiyyah wa al-Thaqafah wa al-‘Ulum.

Al-Amidi, Ali ibn Muhammad. 1332.Al-Ihkam fi Usul al-Ahkam Juz I, Mesir: al-Ma‘arif.

Al-Bahuty, Mansur. T.t. Kasysyaf al-Qina’ ‘an Matn al-Iqna’, dalam al-Maktabah al-Syamilah.

_________. T.t. Syarh Muntaha al-Iradat, dalam al-Maktabah al-Syamilah.

Al-Baijury, Ibrahim. T.t. Hasyiyah ‘ala Syarh al-‘Allamah ibnu Qasim al-Gazzy, Beirut: Dar al-Fikr.

Al-Bazdawi, Imam. Kasyfu al-Asrar ‘ala usuli Imam Fakhrul Islam al-Bazdawi Juz 2, Mauqi‘ al-Islam,tt dalam al-Maktabah al-Syamilah

Al-Fayyumi, Ahmad ibn Muhammad. al-Misbah al-Munir fi Garib asy-Syarh al-Kabir, juz 1, Beirut: al-Maktabah al-’Ilmiyyah, 1985.

Al-Gazali, Abu Hamid Muhammad bin Muhammad. Ihya’ ‘Ulum ad-Din, Juz II, Beirut: Dar al-Ma‘rifah, tt.

Al-‘Iraqi, al-hafiz. Syarh at-Tabsirah wa at-Tazkirah, Multaqa ahl al-Hadis, tt.

Al-Jabiri, M. ‘Abid. Takwin al-‘Aql al-‘Arabi, cet ke-4, Beirut: al-Markaz as-Saqafi al-‘Arabi, 1991.

Al-Jauziyah, Ibnu al-Qayyim. I’lam al-Muwaqqi‘in ‘an Rabb al-‘Alamin, Beirut: Dar al-Jail, 1973.

Al-Jurjani, Ali. At-Ta’rifat, Beirut: Dar al-Kitab al-‘Arabi, 1405 H.

Al-Kasani, Abu Bakar ‘Ilauddin. Badai‘ al-Sanai‘ fi Tartib al-Syara’i‘, tt.

Al-Kharani, Taqiyuddin Abul ‘Abbas. Majmu‘ Fatawa Ibnu Taimiyah, ebook shameela, IslamSpirit.com.

Al-Khathib, Yasin bin Nasir. al-Istihalah wa Ahkamuha fi al-Fiqh al-Islami, tt.

Al-Khudri, Ibrahim bin Salih. Ahkam al-Masajid fi as-Syari‘ah al-Islamiyah, Cet I, Saudi: Wazarat al-Syu’un al-Islamiyah wa al-Auqaf wa al-da‘wah wa al-Irsyad, 1419.

Al-Majlisy. Bihar al-Anwar al-Jami‘ah Lidurar akhbar al-Aimmah al-Athar, Beirut: Dar al-Ihya’ al-Turas al-Araby, tt.

Al-Mawardi, Abu al-Hasan Ali. Al-Hawi Al-Kabir fi Fiqh as-Syafi‘i, Beirut: Dar al-Kutub Al-Ilmiyah, 1994.

Al-Muqaddasi, Abu Muhammad Abdullah. Al-Kafi fi Fiqh al-Imam al-MujbalAhmad ibn Hanbal, Beirut: al-Maktab al-Islami, 1988.

Al-Pakistani, Zakariya. Usul al-fiqh ‘ala Manhaj ahl al-Hadis, tt: Dar al-Kharaz, tt.

Al-Qalyuby, Syihabuddin. Hasyiyah al-Qalyuby ‘Ala Syarh Jalaluddin al-Mahalli ‘Ala Minhaj at-Talibin, Beirut: Dar al-Fikr, 1998.

Al-Qardawi, yusuf. Al-Halal wa al-Haram fi al-Islam, Kairo: Maktabah Wahbah, 1997.

Al-Qurtubi, Imam Abi Umar Yusuf bin ‘Abdil Bar. al-Intiqa’ fi Fadlail as-Salasah al-A’immah al-Fuqaha’ Malik wa as-Syafi‘i wa Abi Hanifah, Beirut: Dar al-kutub al-Ilmiyah, tt.

An-Naisabury, Muhammad bin Abdullah al-Hakim. al-Mustadrak ‘ala Sahihain, Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyah, 1990.

An-Nawawi, Imam Muhyiddin. al-Majmu‘ Syarh al-Muhazzab, Madinah: al-Maktabah al-Salafiyah, Juz I, tt.

Anton Apriyantono dan Nurbowo, Panduan Belanja dan Konsumsi Halal, Jakarta: Khairul Bayan, 2003.

Arikunto, Suharsimi. Prosedur Penelitian: Suatu Pendekatan Praktek, Jakarta: Rineka Cipta, Cet. ke-2, 2000.

Ar-Razi, Muhammad. Mukhtar as-Sihah, Beirut: Dar al-Fikr al ‘Arabi, 1997.

As-sa‘idan, Walid. Talqih al-Afham al-‘Aliyyah bi Syarh al-Qawa‘id al-Fiqhiyah, Juz 3, tt.

As-Sarkhasi, Abu Bakar Muhammad. Usul as-Sarkhasi Juz II, Beirut: Dar al-Kitab al-Ilmiyah, 1993.

As-Suyuthi, Abdurrahman bin Abu Bakar. Al-Asybah wa an-nadair, Dar Al-kutub Al-‘alamiyah, 1983

As-Syafi‘i, Muhammad bin Idris. Al-Umm, Beirut: Dar al-Ma’rifah, 1393.

__________, t.t.Ar-Risalah, Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiah, tt.

As-Syaibani, Ahmad bin Hanbal. Musnad Ahmad, Kairo: Muassasah Qardaba, tt.

As-Syaranbilali, Hasan bin Imam bin Ali. Muraq al-Falah Syarh Nur al-I

As-Syaukani, Muhammad bin Ali. Irshad al-Fukhul ila tahqiq al-Haq Min ‘Ilmi al-Usul Juz 2, Damaskus: Dar al-kitab al-’Arabi,1999.

At-Tahan, Mahmud. Taisir Mustalah al-Hadis, Kuwait: Maktabah al-Ma’arif Li al-Nasyr wa al-Tauzi‘, tt.

At-Tirmizi, Abi ‘Isa Muhammad. 1998.Sunan al-Tirmizi, Beirut: Dar al-Gharby al-islami.

Azizi, A. Qadri. 2000.Islam dan Permasalahan Sosial: Mencari Jalan Keluar, Yogyakarta: LkiS, cet I.

Az-Zarkasyi, Muhammad. 1405.Al-mansur fi al-Qawa‘id, Kuwait: Wazarat al-Auqaf wa al-Syu’un al-Islamiyah.

Az-Zuhaily, Wahbah. 1997.al-Fiqh al-Islami wa Adillatuhu, Damaskus: Dar al-Fikr.

Bukhari, Imam. Sahih Bukhari, dalam Program Mausu’ah hadis syarif

Bungin, Burhan. 2007. Metodologi Penelitian Kualitatif Aktualisasi Metodologis ke Arah Ragam Varian Kontemporer, Jakarta: PT. Rajagrafindo Persada.

Dawud, Abu. T.t. Sunan Abi Dawud, Beirut: Dar al-Fikr.

Departemen Agama RI. T.t. Alqur’an Dan Terjemahnya Kudus: Toko Kitab Mubarokatan Tayyibah.

Departemen Pendidikan Nasional. 2008. Kamus besar Besar Bahasa Indonesia, Jakarta: Pusat Bahasa.

Duraib, Saud Ibn Sa‘d. 1973. at-Tanzim al-Qada’i Fi al-Mamlakah al-Arabiyyah as-Sa‘udiyyah, Riyad: Matabi’ Hanifah li al-Usbet.

Fatwa Majelis Ulama Indonesia Nomor No.2MunasVIMUI2000 (online), httpwww.mui.or.id, diakses pada 22 September 2011.

Gawiji, Wahbi Sulaiman. 1999.A‘lam al-Muslimin; Abu Hanifah an-Nu‘man Imam A’immat al-Fuqaha’, Damaskus: Dar al-Qalam, vol V.

Halal Pages, Istihalah (Transformation Of Things) and Halal Industry; Not Based Upon What It Was, But Based Upon What It Is, Buletin, Selangor, 2009-2010.

Hammad, Nazih. 2004. al-Mawad al-Muharramah wa an-Najisah fi al-Ghiza’ wa ad-Dawa’ bayna an-Nazariyyah wa al-Tatbiq, Damascus: Dar al-Qalam

Hasan, Talhah. 2011.Sejarah Pemikiran Islam; diktat perkuliahan Fiqh Kontemporer.

___________, 2010. Mazhab Syafi‘i; Pengaruh Ahl-Hadis dan ahl ar-ra’y, Diktat Perkuliahan Fikih Kontemporer, Program Pascasarjana Universitas Islam Malang.

Hashim, Puziah. (ed, et. al). 2009. Universiti Putra Malaysia, 3rd IMT-GT International Symposium on Halal Science and Management, Pan Pacific, KLIA, Malaysia.

Hazm, Ibnu. T.t. Al-Muhalla, Beirut: Dar al-Fikr.

Hidayat, Komaruddin. 1996.Memahami Bahasa Agama: Sebuah Kajian Hermeneutik, Jakarta: Paramadina,cet I.

Humam, Ibnu. T.t.Fath al-Qadir, Beirut: Dar al-Fikr.

Ibnu Taimiyah, Fatawa Ibnu Taimiyah, eBook Shameela

Ibrahim, Jhonny. 2006.Teori dan Metodologi Penelitian Hukum Normatif, Malang: Bayumedia Publishing.

Ibrahim, Muslim. 1991.Pengantar FiqhMuqaran, Jakarta: Erlangga.

Ichtiar Baru Van Hoeve.1997.Ensiklopedi Hukum Islam, Jakarta: PT. Intermasa.

__________. 1994.Ensiklopedi Islam II, Jakarta: PT. Intermasa.

‘Ila’uddin. ‘Abdul Aziz ibn. 1997. Kasyf al-Asrar ‘an Usul Fakhr al-Islam al-Bazdawi, Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiah.

Jamaludin, M.A. & Che Wan Jasimah Wan Mohamed Radzi. Teori Istihalah Menurut Perspektif Islam Dan Sains: Aplikasi Terhadap Beberapa Penghasilan Produk Makanan, Jurnal Syariah, Jil. 17, Bil. 1 (2009),www.upm.academia.edu.com diakses pada 14 Juli 2011.

Jannah, Akyunul. 2008. Gelatin;Tinjauan kehalalan dan Alternatif Produksi, Malang: UIN Malang Press.

Jayb, Sa‘di Abu. 1998.al-Qamus al-Fiqhi: Lughatan wa Istilahan, Damaskus: Dar al-Fikr, cet II.

Juandi, Wawan. 2006.Rekonsepsi al-Istihalah dan Implikasinya Terhadap Halal Haram Bahan Pangan Dengan Pendekatan Ilmu Kimia, Jakarta: Badan Litbang & Diklat Departemen Agama RI.

Lembaga Pengkajian Pangan, Obat-obatan dan Kosmetika Majelis Ulama Indonesia, Panduan Umum Sistem Jaminan Halal LPPOM-MUI, 2008.

Majelis Ulama Indonesia, Standar Bahan dan Proses Produksi Halal (online), www.halalmui.org.

Majlis al-A‘la li al-Syu’un al-Islamiyyah. 1309.Mausu‘at Jamal ‘Abd an-Nasir fi al-Fiqh al-Islami, jilid 5, t.t.p.: t.p.

Man, Saadan. 2008.Pendekatan Istihalah dalam Produk yang Berunsurkan Babi, Makalah disajikan dalam Seminar Fenomena Najis Mughallazah dalam Dunia Kontemporari, Akademi Pengajian Islam Universitas Malaya.

Mangunwidjaja, Djumali. 2001. Halal Harus Masuk dalam Desain Produk, Jurnal halal LPPOM-MUI No 36 Vol. V Edisi Maret.

Manzur, Muhammad.et.al. 1414.Lisan al-‘Arab, Beirut: Dar-Sadir.

Muhammad, Abdul Kadir. 2004.Hukum dan Penelitian Hukum, Bandung: PT. Citra Aditya Bakti.

Muslim, Abu al-Husain. T.t. al-Jami‘al-Sahih, Beirut: Dar al-Afaq al-Jadidah, tt.

Nasution, Lahmuddin. 2001. Pembaruan Hukum Islam Dalam Mazhab Syafi‘i, Bandung: PT. Remaja Rosdakarya Offset.

Nujaim, Ibnu. T.t. Al-Bahr al-Raiq Syarh Kanz ad-Daqaiq, Beirut: Dar al-Ma’rifah.

Partanto & M. Dahlan Al Barry. 1994.Kamus Ilmiah Populer, Surabaya: Arkola, 1994

Pusat Bahasa Pendidikan Nasional. 2008.Kamus Bahasa Indonesia, Jakarta: Pusat Bahasa, 2008.

Qal’ahji, Muhammad Rawwas. 1996.Mu’jam Lughat al-Fuqaha’, Beirut: Dar al- Nafa’is, 1996.

Salahain, ‘Abdul Majid Mahmud. 1986.Ahkam an-Najasat fi al-Fiqh al-Islami Juz I, Mekah: Ummul Qura.

Sukanto, Soerjono & Sri Mamuji. 2010. Penelitian Hukum Normatif Suatu Tinjauan Singkat, Jakarta: Rajawali Press.

Syarifuddin, Amir. 2002. Meretas Kebekuan Ijtihad; Isu-isu Penting Hukum Islam Kontemporer di Indonesia, Jakarta: Ciputat Press.

Tamtowi, Moh. 2009.Dinamika Hukum Islam (Studi Konsep Umurun Mutasyabihat), Disertasi tidak diterbitkan. Yogyakarta:UIN Sunan Kalijaga.

Tefur, Akhmad. 2010. Perdebatan Seru Abu Hanifah dan Ad-Dahri, www.priendah.wordpress.com, diakses tanggal 3 Maret 2012.

Yusuf, Abu. 1355. KitabAl-A

Zahrah, M. Abu. 1947.Abu Hanifah Hayatuhu wa ‘Asruhu-Ara’uhu wa Fiqhuhu, Dar al-Fikr al-‘Araby.

Zaid, Bakar Abu. Wijhat Nazr fi al-Isti‘malat asy-Syar‘iyyah wa al-Mubahah li Miyah al-Majari al-Munqat, Qararat Majma’ al-Fiqh al-Islami (online), diakses pada 22 Oktober 2011.




DOI: https://doi.org/10.34001/istidal.v4i1.696

Article Metrics

Abstract view : 2377 times
PDF - 757 times

Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c)



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Creative Commons License

Isti'dal: Jurnal Studi Hukum Islam is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

View My Stats